دیار ئەرەدنی بۆ كەڤروكا: ئەگەر نڤیسكاری بڤێت ب سەركەڤیت، دڤێت فێری دراندنا لاپەرێن خو ببیت

دیدار: هەودان سەعید

رۆمانا ئاترا ئێك ژوان رۆمانانە، ل ڤان نزیكان كەفتیە د پەرتوكخانا كوردی دا، ئەڤ رۆمانە جوداتر ژ ئەڤێن دی، ل سەر زارێ‌ گیانەوەران، داروبەران هاتیە نڤیسین، ددەمەكێ‌ كێمدا، بوویە جهێ‌ دان و ستاندنێ‌ و دا كو ژ نێزیك ڤێ‌ رۆمانێ‌ بو خواندەڤای بدەینە ناسكرن، مە كونتاك دگەل نڤیسەرێ‌ رۆمانێ‌ كر، مە چەندین پرس دانانە بەر سینگا وی و ب جوامێرانە بۆ رۆژناما مە یا ئەلەكترونی رۆژناما كەڤروكا بەرسڤێن خو دان. دیار ئەرەدنی ئێك ژوان چیروك نڤیسێن گەنجە ددەمەكێ‌ كورتدا شیایی شوین تلێن خو ل سەر روپەلێن ئەدەبیاتا كوردی دا بهێلیت و جهێ‌ خو بكەت، هەر ژ نڤیسینا كورتە چیروكێ‌ یان شعرێ‌ و نوكە ژی رۆمان. 

پەیامەك بۆ نڤیسەران

سەرنڤیسكار

ئێك ژ بەربەستێن نزیكنەبوون و هایدارنەبوونا تڤیسەرێن كورد ژ ئێك، نەبوونا زمانەكێ‌ ستاندەردە، ب ملێ‌ وێ‌ ژیڤە، دوو شێوازێن نڤیسینێ‌، ئێك ب پیتێن ئارامی و ئەڤا دی ب پیتێن لاتینی، سەرەرای قەدەرا كورد ژ ئێك بژاندین و ل چەندین وەلاتان بلاڤەكرین، ئەڤە هەمی ئەگەرن رەوشا نڤیسینێ‌ بگشتی خاڤ ببیت و ب تایبەت ژی، لدەڤەرا بادینان، كو ئەڤ رەوشە دوو جاران دكەڤیتە بەر سندانی، ئێك: شێوەزارێ‌ ئاخفتنێ‌ و نڤیسینێ‌ ب (بادینی) یە و دوو: رێنڤیس ب پیتێن ئارامی یان كو عەرەبی یە، لڤێرە ئەو كەسێن ب شێوەزارێ‌ بادینی (كرمانجیا سەری) دئاخڤن و دنڤیسن، ژبەركو نڤیسین لڤێ‌ دەڤەرێ‌ ب پیتێن ئارامی یە، بو وان ئاسان نینە، دخواندنێ‌ دا رەهوان بن و ئەڤ كەسێن ب پیتێن ئارامی ژی دخوینن و دنڤیسن، دهەمان دەمدا بو وان ئاسان نینە، دشێوەزارێ‌ ئاخفتنێ‌ بگەهن، بویە مە بیر ل وێ‌ چەندێ‌ كر، دپێنگاڤا ئێكێ‌ دا ئەم بشێین پرەكێ‌ دروست بكەین، ئەڤ كەسێن ب شێوەزارێ‌ كرمانجیا سەری دنڤیسن و دئاخڤن، ئەڤ كەسێن ب رێنڤیسا ئارامی (عەرەبی) دنڤیس)، لدوور ڤێ‌ روژنامەیێ‌ خرڤەبكەین و ببینە پرەك بو گەهاندنا هەر كەسەكێ‌ حەزا خواندنێ‌ و نڤیسینێ‌ هەی ل هەر پارچەكا دنیایێ‌ بیت، ژبەركو ئەڤرو تەكنەلوجیایێ‌ جیهان گەلەك بچویك كریە و ب چركەیان ئەم دشێین ل هەر قولاچا دنیایێ‌ تشتەك رویبدەت، ئەم پێ‌ بزانین.

بامەرنێ‌ و بامەرنی دناڤبەرا ئەرك ومافان دا

رێنجبەر جەمیل شێخو

بامەرنێ‌ ئەو وارگەهێ‌ هەمی بامەرنی شانازیێ‌ پێ‌ دبەت كو چەندین سالە ژیانێ‌ بسەرفەرازانە لسەر ئاخا ئەڤی واری دبنە سەر، ئاڤا كانیێن تەزی ڤەدخون ولبەر سەیبەرا كەڤر وجوانترین داروباران لناف سروشتێ‌ جوانێ‌ كوردستانێ‌ ئارامیا خو دبورینن، لێ‌ تشتێ‌ گرنگ لڤێرێ‌ ئەوە ناڤێ‌ بامەرنێ‌ شانازیەكە ژ بو هەر تاكەكەسەكی نەخاسمە خەلكێ‌ بامەرنێ‌ بخو ژبەر كو بامەرنێ‌ ناڤ ودەنگەكێ‌ زورێ‌ مەزن ل هەمی كوردستانێ‌ هەیە كو ب وارگەهێ‌ رەوشەنبیریێ‌ دهێتە نیاسین لەورا ئەف ناڤە ئەركەكێ‌ مەزا ئێخستیە سەر هەمی بامەرنیان كو خو لڤی گوندی بكەنە خودان ژبەر كو ناڤ ودەنگێ‌ جوانێ‌ بامەرنێ‌ قازانجەكا بێ‌ وێنەیە بو هەمی خەلكێ‌ وێ‌ لەورا یافەرە هزر د ئاڤەدانكرنا ئەڤی واری دا بهێتە كرن داكو ئەف ناڤ دەنگێ‌ جوان هەرێ‌ پاراستی بیت، ئەڤە وێ‌ چەندێ‌ دگەهینیت ئەركێ‌ خەلكێ‌ بامەرنێ‌ ئەوە خو وارێ‌ خو بكەنە خودان بەرانبەر ئەوی مافێ‌ ئەڤی گوندی بو رەخساندی كو سەربلنی وشانازی دناف هەمی خەلكێ‌ كوردستانێ‌ دا.

نڤشتوكا ئەڤینا خاكی

غیاسەددین نەقشەبەندی

هەر كیڤە بچی، عشقا ئەزەلی یا شیڤا هرچا و گویزێت جندیا، بەرقادیا،  گەلی و بنێ گوندی، یا د چاندكا دلیدا و ئاڤا تێهنی یا سەروكانیێ و قەشیلو و كانیاتا و كانی گیسكێ دخوینبەراندا وەكی بەلاتینكەكێ سەمایێ دكەت.

 نە گرنگە تو چەند ل بامەڕنێ ژیابی و چەند لێ مابی و كەنگی و چەوا دەركەتی، ناڤێن بامەڕنیا هەدامێن دێمێ هاڤی و شوینوار و ئێكەمین ئەڤین و جیوگرافیا وێ نڤشتیەكە د پاخلا بن چەرمیڤە، ئەگەر تو ژی لێنەژیابی، بیرەوەریێن دای و بابا دبنە وەحیێ خەونێن ئاڤز، كو لهەمی دەمەكی وەكو داهێنان دپەقن و دبن سەدەما  خیڤبوونەكا نوی، كو دهەمی زەماناندە داروبارێ بنێ خوكێ دبشكڤن.

 نەگرنگە تو لكیرێبی، تو لسەر ڕویبارێ ڕاینی بی ئان تو ل سانتدیاگو ئان ل سیدنی بی، بارێ تە یێ تژی گویز و باهیڤ و مێویژ و بیرەوەریێن دویكێلی ب تاڵیا ڕویدانان و شرینیا ئاڤا كانی گیسكێ، قوسكاتە دێ وەك دروشمەكی بناڤ چاڤێن دیروكا تە ڤەبیت، خەمێن بامەڕنێ و تاڵیا ژیانێ و چێژ وێناكەكێ سوریالی ددلێ هەمی بامەڕنیان دا چێدكەت، چێدبیت بێی كو ئەو بخو ژی بزانن، درویشمەكا ئەزەلیە دخوینبەراندا كو دڤێت.

ئەز ل بامەڕنێ نە ژیایمە، تنێ هاڤینان ئەم دهاتین پشتی ساڵین حەفتیان، بەلێ پا گوتنێن دایباب و خویشك و برا، یێن دچوینە د د شانێن بیرەوەریاندا، هەر وەكی مروڤ بخو لێ ژیایی.

كوردستان لاندكا پێغەمبەرانە

سەعید موحەمەد بامەرنی

ل گوری شینوارێن دیروكی ل كوردستانێ‌ دوپات دبیت، كو كوردستان جهەكێ‌ پیرەزە و جهێ‌ پێغەمبەرانە. دەما خەلكێ‌ باوەری ب پێغەمبەر نوح نە ئینای، خودێ‌ فەرمان ل نوحی كر، پاپورەكێ‌ دروستبكەت دا كو وی و ئەو كەسێن باوەریێ‌ پێ‌ دئینن ژ توفانێ‌ رزگاربكەت. نوحی داخاز ژ خودێ‌ كر كو پاپورا وان ل جهەكێ‌ پیروز راوەستینیت، ئەڤ یەكە د قورئانا پیروزدا هاتیە )ربی انزلنی منزلا مباركا(، )سورەتا موئمینون ـ ئایەتا )29(، خودێ‌ مەزن داخازا وی بجهـ ئینا، پاپورا وی ل سەرێ‌ چیایێ‌ جودی ل كوردستانێ‌ راوەستاند )سورەتا هود ـ ئایەتا )44(. 

ل گوری گوتنا نڤیسەرێ‌ كورد هاشم شوشی: پاپورا نوحی ل )عەینسفنێ‌( هاتیە دروستكرن، عەین ب رامانا كانی و سفن ب رامانا پاپور دهێت، پشتی پاپور ل سەرێ‌ چیایێ‌ جودی راوەستیای، دوبارە كوردستانا پیروز بویە لاندكا ژیانێ‌ و نوحی باژارێ‌ شارنەخێ‌ ئاڤا كریە، كو شار برامانا باژێر و ناخ برامانا نوح دهێت. لڤێرە بو مە دیاربوو كو پاپور ل دەڤەرەكا كوردی هاتیە دروستكرن و دیر نینە پێغەمبەر نوح ژی كورد بیت. هەروەسا هندەك بوچوون دیاردكەن،

كەنگی رێكا ترۆمبێلا گەهشتیە بامەڕنێ؟

كۆڤان ئیحسان

دیرۆك بەری هەر تشتەكی دوكومێنتە، وەختێ مرۆڤی گرووڤ ل سەر تشتەكی هەبن، ئەو وەكی خالەكا ڤەبر دهێنە هژمارتن، نوكە دوكومێنتەكێ نڤیسی ل بەر دەستێ مە هەیە، دیرۆكا ڤەكرنا رێكا دناڤبەرا بامەڕنێ و ئەرەدنا دا دیار دكەت.
بەری ئەم بەحسێ وێ دوكومێنتێ بكەین، دڤێت پویچەكا دی بزڤرینە كەڤنتر، گەرۆك و نڤیسەڤان (عەلی سەیدو گەورانی) ل رۆژا ٥\٨\١٩٣١ێ یێ گەهشتیە سەرسنكێ، وەكی دیار رێكا ترومبێلا وی وەختی گەهشتبوو سەرسنكێ، چنكی دبێژیت: ئەز دناڤ پالا دا نڤستم، ئەوێت رێكا ترومبێلا ڤەدكر، كو هژمارا وان ب هزارا بوو، دیساڤە دبێژیت: هەكە بایێ هینێ وی جهی نەبا، ژبەر پێشیا ئەم نەدشیاین بنڤین(١)، ل رۆژا پاشتر سەرەدانا بامەڕنێ یا كری. ل ڤێرێ پرسیارەك سەرهەلددەت و دبێژیت: ئەرێ كەنگی رێكا ترومبێلا گەهشتیە بامەڕنێ؟ هەكە ئەم بێژین فلان سالێ، بدیتنا من بتنێ دێ تەخمینكرن بیت.

قەسرا كافری و چەند زانیاریەكێن مێژویی

 

كارزان محمد حسێن بامرنی    

   

قەسرا كافری ئێكە ژ گرنكترین شینوارێن كەڤنێن بامەرنێ‌، دكەڤیتە سەرێ‌ گرەگێ‌ بلند ل هنداڤی تاخێ‌ گەلی ل سەنتەرێ‌   ناحیا بامەرنێ‌، هەتا نوكە ژی شینوار و بەرمایكێن قەسرا كافری ل سەر رویێ‌ ئەردی د رون و ئاشكرانە. ل سالا 1971 ز ئەندازیارەكێ‌ جیولوجی بناڤێ‌ )ئوسمان ئیبراهیم خالد بامەرنی(،  پرتەكا گێجا قەسرا كافری برە وەلاتێ‌ ئەمریكا و ئەو پرتا گێچێ‌ گەهاندە دەستێ‌ )پروفیسور روبرت فولك(، ل زانكویا تكساس ل وەلاتێ‌ ئەمریكا، پشتی پروفیسورێ‌ ناڤبری ئەو پرتا گێچێ‌ بشافتی )تحلیل( كری، گوت: )تەمەنێ‌ ڤێ‌ گێچێ‌ شەش هزار سالن و ئەڤە ژ چێكرنا سروشتی و مروڤایە). بڤێ‌ پێزانینێ‌ بو مە دیار دبیتن، كو هەبوونا ژیانا مرۆڤان ل بامەرنێ‌ دزڤریتن بۆ چەرخێن بەرین یێن كەڤن )1(.

لدویڤ گوتنێن كەسانێن ریهسپی و دانعەمرێن خەلكێ‌ بامەرنێ‌ دبێژن، كو مە ژی پێزانیەك ژ باب و بابیرێن خو گوهـ لێ‌ بویە و ئەوان ژی ژ مروڤێن بەری خو گوهـ لێ‌ بویە: كو ل سەر دەمەكێ‌ كەڤنار )كافران( دەستهەلاداری ل بامەرنێ‌ دكر و  قەسرا   سەروكێ‌ كافرا ل سەرێ‌ گرەگێ‌ بلند بوو لهنداڤی تاخێ‌ گەلی، ئانكو ئەو جهێ‌ نوكە دبێژنێ‌ قەسرا كافری، دوی سەردەمیدا   هەمی خانیێن خەلكێ‌ بامەرنێ‌ برەخێكڤە و پێكڤە هاتبونە ئاڤاكرن و هەكە بێژینك یان باگوردان لسەر بانەكێ‌ سەرێ‌ كوندی  گرێلگربوو دا گەهیتە سەربانێ‌ بنێ‌ گوندی بێی كو بێژینك براوەستیت.

پێكێ‌ ژیانێ‌ شعر

تیروژ ئامێدی 

من پێكێ‌ خوە

ب در دەمڤە ڤەخار

و تو ڤێدای و 

كریە قەفتەكا گولا

دبەر سەرێ‌ خوە راكری

دەما تە لمن نێری

ژ پرچێ‌ را تە ئەز ڤەكێشام

سەرێ‌ من بتوندی

ل خەونێن من دا

تو دناڤ سیلاڤێن روندكێن من دا بەرزەبوی

ئەز هشیار بوم 

لناڤ وەلاتەكێ‌ كاڤل كری

شوین پەنجێن تە لێ‌..

كورته‌ چيروك - وەغەر د وەغەرێدا

ئەدیب عبدالله

قەدەرا وانا )نەمریێ( كەتە د رێ و رەسمێن روژا پێنج شەمبی دا، كو هەمی شاگردە ل مەیدانێ گوهداریا ئاموژگاریێن وێ حەفتیێ دكەن، هەر جارێ رەنگەكێ ئاموژگاریا دهێتە ئازراندن، هەر وەكی رێڤەبەرێ هەلكەفتێ، ڤیای قەرێ وی وێ روژێ ب دەتێ، هەكە ئەركەك نەبیت. 

)٠٠٠ هەر هەلنگافتنەكێ قووناغەك نوی د بری، چاخەك بو ئارمانجێ د بەزاند، ئەو نەبا دا وەرز د وەرزیدا حەلیێن، ل هاڤینان سەقەم باریت، ل زڤستانا مروڤ دبنە هەلم، گەفێن پاییزا.. خەملا بهارا دا كەنە لیسا..(.

بیرا )رێبەری( چەرخەك ل خو دا... كەتە د ململانا وێ ماموستایا د وانێ دا گوتی: )... نەبوویا بو دوعا دكرن، گور دكرنە ئاڤاهی، وەغەرچی تێدا ڤەدژین، هەر ژ رێڤە دبوونە مرید..(

قەنجە ئەگەر وەغەرچی ڤەژین، ما روژەكێ ڤەناگەرن؟ بەلێ، ما دێ هەتا هەتا ل وەغەرێ چ كەن؟! یێ ب رێڤە دێ ڤەگەرن؟

... سیبەرا دیوارێ ئاشوپا وی دێمێ وی پاوان كر، گرێ یێن درێكا گرنژینێ دا بەرە بەرە ڤەكرن، ئەو هیڤییا خورستی.. جهگیر بوو، ڤیا زوی ب مزگینی ڤە بگەهیتە مال، نەكە هەڤالەكێ وی بەری وی كێكا مزگینیێ كەركەت... مزگینییا ڤەگەرا خودانێ وێنێ ب تاقی ڤە، ئەوێ گەلەك جارا چاڤێن دەیكا وی پەنگاندین و بلقێن روندكان ژێ رژتین..

دەمێ وێ روژێ چ شویماتی نەكرین، دەملدەست دەیكا وی دگری وەربووی، وی ژی خوە تەحل و ترش كر، ڤیا نهێنیا ڤێ جارێ بزانیت. 

ژن نە كارگەها وەبەرهێنانا زارویانە*

هیلان چیا

ژن هەرتم سەرچاوێ ژیانێ یە، ژیان ژی واتە هەبوون و دراستیێ ژی دا سەرچاوێ ئافرێنەریێ یە، واتا ئافرێنەرە. هەر ژبەر ڤێ یەكێ ئەگەر ڤەگەرین لسەر دیروكا مروڤاتیێ هەرتم دایك یان ژی ژن مینا خوەداوەندان ژیان دكر، رێزگرتن بەرامبەر ژنێ ئەركەك گرنگ بوو، ژ خۆە جڤاك یوتوبیای بو و ژن سەردارا هوزێ و جڤاكی ب تەمامی بوو، چ كار نە دهاتكرنێ ئەگەر ژنێ فەرمان نە دا با و دەما كچان شوی دكر نە دچوو دناڤ مالا زەلامی دە، لێ بەلێ زەلام دهات دناڤا مالا ژنێ، چنكۆ ژن سالار بوو و بەرپرسا خێزانێ و هوزێ بوو. لێ ب دەربازبونا دەمی و دەركەتنا شڤانەتیێ و چاندن ژی بوو كارەك سەرەكی دژیانا هوزێ و جڤاكی دە، وێ چاخێ زەلامی خۆە دیت و خۆە هاڤێت پێشیا ژنێ و زێهنیەتا بابسالاریێ ئافراند و بۆ سەردارێ هوزێ و جڤاكی. دگەل وان هەولان كو كرنە كولە و كرن ئالاڤەك ددەست بەرژەوەندیێن دەسهەلاتێ دا، حەیف كو ئیرو ئەم مێزەدكەین ژ دەرئەنجامێ تەڤلی هەڤبونا زێهنیەتا ئایین و كلتورێ كلاسیكێ كومەلایەتی ژن نە بتنێ وەك ئالاڤەك بەلكو مینا كارگەهەك وەبەرهێنانا زارویان و خزمەتكارا زلامی یە، تایبەت د روژهلاتا ناڤین دا، د روژئاڤا دا واتە دەزگەهێ سیستەمێ كاپیتەلیزمێ و د هەمان واتە بتنێ مینا ب چاڤ ئالاڤەكێ بازرگانیێ تەماشە دكەن و رێكلام و نمایشكرن و دهەمان لوجیك دا ژی كێمتر ژ زلامی دیالوگ لسەر تێتكرن، ب گشتی ئەگەر تەماشە بكەین دهەموو ئالیێن جڤاكێ كوردی دە، ئیرو ل هەرچار پارچێن كوردستانێ ژبەر سەدەمێ باب سالاریێ و باندورا كلتورێ بابێ و زێهنیەتا كلاسیك و لوجیكێ هشكێ ئاینی، ژن وەك ئالاڤ و كارگەها وەبەرهەم ئینانا زارویان سەرەدەری دگەل تێت كرن, گەرەك ئەم ب هویری تەماشەی بابەتی بكەین، دنهادە مێرا زارو ژبوو ژنێ پیروزترین ژیان زانیە و هەر یەك ب كێماسی خوەدیكرنا چوار زارویان خستیە ستویێ وێ،

كی ل مرنێ‌ دگەریت* !

كەوسەر شەوكەت

د كومەلگەهێن روژهەلاتی دا، پتریا خەلكێ‌ وێ‌ دژین دا بمرن و هەمی پێكولان دكەن دا بمرن! گەلەك باش خو بەرهەڤدكەن دا بمرن! هزردكەن و كار دكەن بتنێ‌ دا بمرن ! ئەو بخو ژی د راستی دا هەما هەر دساخ نین بەلكی دمرینە. رەنگە هەكە تو ڤێ‌ راستیێ‌ بو بێژی، دێ‌ خو تورەكەن و عاجز بن و بنەوەی خویاكەن و ب كوفری قەلەم دەن، ژبەركو ئەڤە فەلسەفەكا ئەزلی یە دناخێ‌ وان دا، ژ چەرخەكی بو چەرخەكێ‌ دن هاتیە ڤە گوهاستن و دناڤ مێشكێ‌ وان دا هاتیە چاندن و ب پیروزی هاتیە پێناسەكرن. دیسا هەر ژبەر وێ‌ یەكێ‌ كو ئەو ب خو دهەڤدژیێ‌ دا دژین، حەز ژ ژیانێ‌ دكەن و بو مرنێ‌ دساخن! لێ‌ بەلێ‌ هەكە نێرینەكێ‌ بو كەتوارێ‌ وان بكەی، دێ‌ بینی راستە كو ئەوێن دژین بتنی دابمرن! مێشكێ‌ وان یێ‌ گرێدایە ب ژیانا پاش مرنێ‌ و كاردكەن بو وێ‌ ژیانێ‌. دراستی دا ل گەل خو بگومانن كانێ‌ راستە دبەرهەڤن بو وێ‌ سەفەرێ‌ یان نە. هەرلدور ڤێ‌ مژارێ‌ نیتشە دبێژیت (ترسنوكیە)، كارەسات نە ئەوە ئەڤ مروڤە هزر دوێ‌ جیهانێ‌ دا دكەن و كار بو دكەن و هەرو بژڤانا وێ‌ نە، لێ‌ بەلێ‌ كارەسات ئەوە، ئەڤ ترسە دبیتە سەدەم كو هزرَن نوی نە وەرگرن، دیسا دڤێ‌ جیهانێ‌ دا و چ بو ڤێ‌ جیهانێ‌  ناكەن و هێش نەچوینە وێ‌ جیهانێ‌ و یێ‌ بو وێ‌ دكەن.