هوزانڤان (محەمەد عەلی یونس توڤی) ل سالا 1943 ێ ل بامەرنێ ژ داكیبویە و خاندنا خوە یا سەرەتای ل بامەرنێ و ناڤنجی ل زاخو بدوماهی ئینایە و و باوەرناما پەیمانگەها ئیسلامی وەرگرتیە. هەر ژ زاروكینیا خوە هوزانڤانی وەك كورد پەروەرەك هەستا كوردینیێ لدەڤ بلند بویە و دگەلەك بیاڤێن شورەشێ دا كاركریە و گەلەك پلەیێن حزبی بدەست ڤە ئیناینە، گەلەك جاران ژی ژ لایێ حكومەتا وی سەردەمی ڤە هاتیە زیندانكرن و رەشەكێن وێ حكومەتێ گەلەك نەخوشی ژی بو پەیدا كرینە.
ل هەیڤا ئەیلونا 1958 ێ پەیوەندی برێزێن شورەشێ برییا شەهیدێ سەركردە (سالح عەبدوللا یوسڤی) كریە و هەر ل وێ سالێ ژی بویە ئەندامێ ئێكەتیا قوتابی و لاوێن دیموكراتا كوردستانێ و دیسان هەر دڤێ سالێ دا ئێكەم بەرهەمێ خوە د (گوڤارا پێشكەوتن) دا، كو هوزانەك بو و ناڤێ وێ ژی (كوردساتان) بو بەلاڤكریە.
دكونگرێ ئێكەتیا قوتابی و لاوێن دیموكراتی كوردستان دا، ل روژا 20/3/1961 ێ دا بەشداربویە و وەك ئەندامێ لیژنا تەنفیزی یا بلند هاتیە هەلبژارتن و هەر هینگێ ئێكەتیا قوتابیا دگەل ئێكەتیا گشتی یا قوتابیێن عیراقێ هەڤگرتن.
هوزانڤانی هەر وەكو وی بخوە هندەك ژ ژیانناما خوە نڤیسی، بەشداری دگەلەك بزاڤێن سیاسی دا كریە و ژوان ژی، بەشداری دپروسا ئازادكرنا باژێرێ زاخو ل شەڤا 11/10/1961 ێ و ل روژا 21/9/1961 ێ ژلایێ حكومەتا وی سەردەمی دهێتە دەستەسەركرن و و بو میسل دهێتە ڤەگوهاستن و لدەستپێكا هەیڤا ئەیلونێ ژ سالا 1963 ێ دگەل 83 زیندانیێن دی بو زیندانا (ناسریێ) دهێتە ڤەگوهاستن و ل سالا 1964 ێ دهێتە حوكمكرن، ل روژا 23/7/1964 ێ دهێتە ئازادكرن ڤە. پشتی ژ زیندانێ دەركەتی و هەر وێ سالێ خێزان پێك ئینایە و دەست ژ خەباتا خوە یا سیاسی بەر نەدایە و پشتی پەیوەندی ب شەهیدێ سەركردە (سالح یوسڤی) كری بو ناڤ بەرواری بالا دهێتە ڤەگوهاستن و ل سالا 1970 ێ یێ دبیتە ئامر هێز و لهێزا ئامێدیێ كو هینگێ خەباتكەر (سەلیم ئەسحەد خوشەڤی) سەرپەرشتیا ڤێ هێزێ دكر و پشتی نەكسا سالا 1975 ێ بو پارێزگەها (موسەنا) دهێتە ڤەگوهاستن و دبیتە فەرمانبەر ل باژێرڤانیا سەماوە ل باشورێ عیراقێ، ل سالا 1977 ێ دهێتە ڤەگوهاستن بو رێڤەبەریا بەلاڤكرنا كارەبا موسەنا و ل سالا 1980 دزڤریتە كوردستانێ و ل رێڤەبەریا بەلاڤكرنا كارەبا پارێزگەها دهوكێ دەوامێ دكەت، دمینتە ل سەر ڤی كاری تا پلەیا شارەزا ژی پێ دهێتە دان.
هوزانڤانی بەرهەمێن خوە دڤان جهان دا بەلاڤكرینە:
ئێكەم بەرهەمێ خوە هوزانەك بناڤێ (كوردستان) ل سالا 1958 ێ دگوڤارا پێشكەوتن دا بەلاڤكریە و ل سالا 1961 ێ هوزانەكا دی بناڤێ (من بهێلە دا سەربەست ببورم) دگوڤارا روناهی دا ژمارە (5 ـ 6) ل سالا 1961 ێ بەلاڤكریە.
هوزانڤانی ژبلی هوزانێ بابەتێن ئەدەبی و سیاسی ژی بەلاڤكرینە و بەشداری گەلەك ڤیستەڤال و هەلكەفتێن هوزان خاندنێ بویە و ژوان روژنامە و گوڤارێن بەرهەمێن خوە تێدا بەلاڤكرین ژی، (گوڤارا پێشكەوتن، گوڤارا روناهی، روژناما خەبات كو بناڤەكێ نهێنی "م. ع، ی" گەلەك بابەت بەلاڤكرینە، روژناما ئەلتەئاخی، گوڤارا شەمس كوردستان، روژناما هاوكاری، گوڤارا كاروان، دەنگێ كوردستانێ كو گوڤارەكا وەرزی بو لقێ ئێك ل گەلناسكێ دەردئێخست، گوڤارا مەتین، گوڤارا پەیڤ، گوڤارا دهوك). دیسان ل دەستپێكا دامەزراندنا ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد بویە ئەندام دڤێ ئێكەتیێ ژی دا و بەردەوام ل چالاكی و بزاڤێن وێ یێ ئاگایە و بەشداریا وی یا بەرچاڤە. ئەڤێن ل خارێ ژی هندەك ژ نمونە هوزانێن وینە، ئەو ژی:
شەرێ چیایێ مەتینا
چیایێ مەتینا ب مازی و دیندار
نهال و گەلی، بەروژ و نزار
قولوز و بلند كێری و زنار
لەندا مێر چاكا لەشكرێ هشیار
هاڤینا دبوریت "مەتین" خەملی
پایز گەهشتێ، گوڤەند كەملی
فروكە هاتن وەك تەیرا و كولی
ل ئەسمانی سهـ كر وەك بەلگێت چلی
بومبە و زریپوش، دەبابە و عەسكەر
پێكڤە كەتنە رێ لبەری جاش كەر
یێ لهیڤیێ بگرن مەتینێ بكەسەر
لەشكەرێ ئازا ژ باغی بكەنە دەر
بیستان و رەز و دەرامەت سوتن
ئاڤاهی و مال و خانی هەرفتن
بچویك و ژن و پیرەمێر كوشتن
دەوار و پەز و چێل و گول گرتن
خەونە خەیالە چ پیسە هزر!
چ پیسی نەما دوژمنا نەكر!
كێر گەهشتە هەستی رابو ڤە لەشكر!
بو باغێ (مەتین) هەر ئەوە بكر!
خشیان ڤی چیایی ل هەر چار كنارا
قول قولە هاتن ژ گوندی و جوتیارا
پێشمەرگێ كوردا مێركێ هەوارا
ئەو مەلكە موتێ رەشە زوردارا
سینگێ خویندارا گرتی بمەردی
كەلەخ بزوری، هاڤێتن ئەردی
گەلە ژنەیارا توپێن بڤی دەردی
هەر ژ (چارچەلی) تا (گویزێت جندی)
شەر و جەنگ نهییا، ناڤ كەڤر و كاشە
یان مرنە یان ژین، هەوە و ئێرشە
توپز داوەشاند بو شەڤا رەشە
دوژمن پرتكی بو تەرم و لەشە
سپێدە هەلات و دوژمنێ شكەستی
كەڤوتكا بلند ئینادەر ژ دەستی
سەر شوری و رەڤین لوانا ئێخستی
بەریف مەتارێ ب سست و پستی
سەرێ خو راكە ئەی مێرێ چیا
ببینە كیە لدوور تە جەمیا
خوینا خو رێتی دول و گەلییا
دوژمن بنگور كر بەژنا تەڤیا
مە گەلەك سەروەر هێلان ل مەتینی
زێدە بوانا تویێ شرینی
مە ڤەكری حەیف ب دل و ئەڤینی
ل مە شاهیە نەكو خەمگینی
وەلاتێ جوان مە هەمیا خرا
ئەم هەمی هەڤال هەڤگور و برا
سویندە خو بسوژین وەك فند و چرا
دا تو ببوری ل سەر رێك و پرا
بروینا دهێتن كەسەرا نەخو
قەت ئەبەدەن بساخیا خو
ئەم دەرناكەڤین ژناڤ بغێ خو
ژ خانەقینێ هەتا زاخو
تێبینی:
ـ ل پایزا سالا 1963 ێ، ئەز یێ زیندان كریبوم د گرتیخانا (ناسریێ) ڤە و دەما مە دەنگ و باسێن ڤی شەری زانین، ئەم گەلەك عاجز بوین و من هینگێ ئەڤ شعرە بو بەرگریكرن و خەباتا وان پێشمەرگەیان نڤیسی یە و داخازێ ژ خودێ دكەین وان شەهیدان و هەمی شەهیدێن كوردستانێ، ئەوێن گیانێ خوە گوری ئاخا كوردستانێ كرین ب بەهەشتا خوە یا بەرین شاد بكەت.
ـ شەرێ چیایێ مەتینا ئێك ژوان داستانێن گەلەك بناڤ و دەنگە یێن پێشمەرگەی و خەباتا وان یا بەردەوام، ئەڤ داستانە لبامەرنێ رویدایە و دوی شەری دا نێزیكی سیهـ كەس شەهید ببون و ژوان ژی بو نمونە (جەمیلێ سور، عەلی حەیدر بامەرنی، محەمەد عەلی زێوەی، تاهر بێسڤكی) و گەلەك پێشمەرگێن دی كو هێزەكا مەزنا ژ چەندین لایان ڤە هێرش كربون و ژ سەرێ ئامێدیێ ژی ڤە هاتبون و چەندین فروكێن شەر كەر ژی دگەل بون و ب مێرانە پێشمەرگەی بەرسینگا وان گرتن و گەلەك ژێ كوشتن و ب سەرشوری زڤراندنە جهێن وان ڤە.
شینییا هەڤالەكی
هەڤالەك و برایەك روناهی و چرایەك
بێ دلەكی ڤەمراند رویبارەكی خەندقاند
هزار كوڤان و كوڤان هەمی ئێش و دەردو ژان
شینی و گریان و زێمار گل و گازندە و هاوار
ل سەر دلێت مە بژاندن روندكێت چاڤا رژاندن
بهارا مە چرمساند گولا باغی زوی وەراند
ژبیرناكەم هەر و هەر وی هەڤالێ خەباتكەر
وەختێ قەید و زیندانا ل كوژیێت وان تاریستانا
ئەو هەڤالێ كورد پەرست مێرخاس و زیرەك و چست
لنەخوشی و تەنگاڤیا سەربلند بو وەك چییا
شەر سالێت رەق بوراندن ئاهـ و كەسەر ڤەهاندن
بگرتن و ئیزادان ژبەر ئەڤینا كوردستان
ئەرێ زێیا بێ دلا بێ خێرات و تێر كولا
بوچی هوی شەهمزاری بژەهری و كورەماری
مخابن و مخابن بو وێ گەرا وە بێ بن
ئەحمەدێ مە بەرزەكر ئەڤ دونیا رون لێ رەش كر
ڤێ تیرمەهێ و هاڤینێ وەنەكر ئەم بگەهینێ
بەهی و شینی داناندن دل و كەزەب ئاراندن
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق