یاسا گرنگیا رێكخستنا ژیانێ ژ كومەكا شەنگستێن یاسایی پێك دهێت ژبو رێكخستنا رەفتارێن مروڤی دهێنە دانان ژ لایێ دەستهەلاتەكا دیاركری، كوتێدا سزایەك هەیە بو وان كەسێن سەرپێچیا ڤان شەنگستەیان دكەن.
لێ هەتا كو ئەف یاسایە دهێتە ئاستێ جیبەجێكرنێ د ڤەند قوناغان راد بوریت كو دبێژنێ قوناغێن داناندنا یاسیی ئەف قوناغَ ژی ئەڤە نە:
قوناغا ئیكێ:- پێشنیاركرنا یاسایێ، ئەڤە دهێتە هژمارتن ئیكەم پێنگاڤ ژبو دارێشتنا یاسایێ ئانكو یەكەم پێنگاڤە ژبو دەرخستنا یاسیێ، رامانا وێ ژی ئەوە كو پروژە یاسایەك یان پێشنیارەك بدەركرنا یاسایەكێ دهێتە پێشنیاركرن ژ دەستهەلاتەكا دەولەتێ بو دەستهەلاتا یاسا دانانێ ((پەرلەمانی)) داكو وی پروەژە یاسای یا نوێ پێشنیارێ بكەتە دخشتێ كارێ پەرلەمانی دا وپاشان بكەتە یاسا، ئەڤ دەستهەلاتا بڤی كاری رادبیت لدیف دەستورێ دەولەتێ كارێ خو ئەنجام ددەت، هەروەكی دەستورێ عیراقا فیدرال یێ سالا 2005 د مادێ (60)ێ دا ئاماژە بوێ چەندێ كری كو پروژێن یاسایێ دێ هێنە پێشكێشكرن ژ لایێ سەروك كوماری وئەنجومەنی وەزیران ڤە، وهەروەسا پێشنیارێن بدانانا یاسایا دێ هێنە پێشكێشكرن ژلایێ (10) ئەندامێن جڤاتا نینەران یان ژ ئیك ژ لێژنێن تایبەتمەندێن هەمان جڤات ڤە. زاتە لڤێرە دیار دبیت ئەو دەستهەلاتێن مافێ پێشنیاركرنا پروژێن یاسایێ هەین دەستهەلاتا جێبەجێكرنێ یە ب رێیا هەردوو جەمسەرێن خو (سەروك كومار وئەنجومەنی وەزیران)، وهەروەسا دەستهەلاتا مافێ پێشنیاركرنت یاسایا هەی جڤاتا نینەرایە ب ریكا (10) ژ ئەندامێن خو یان ژی برێیا ئێك ژ لێژنێن خوی ێن تایبەتمەندڤە. هەروەسا پیرەوێ نافخویی یێ جڤاتا نینەرێن عیراقێ یێ سالا 2006 دمادەیێن (120-126) بتێروتەسەلی ئەف چەندە دیاركریە كو دەمێ پێشنیار دگەهیتە سەروكێ جڤاتا نینەران دێ هێتە رەوانەكرن بو لێژنەیێن تایبەتمەند ژ بو وێ یەكێ كو یا هەڤدژ نەبیت دگەل دەستورێ دەولەتێ ژبەر كو دەستور بلندترین یاسە ددەولەتێ دا ونابیت هیچ یاسایەك دژی دەستوری دەربچیت وهەروەسا ژبو دیاركرنا هەلەیێن پروژەی ورێكخستنا وی. وهەروەسا رولێ لێژنا یاسایی لڤێری دیار دبیت سەبارەت رەوانەكرنا پروژێ یاسایێ بو ڤێ لێژنێ ژلایێ سەروكێ جڤاتا نینەران ڤە كو راپورتا خو لەر پروژە یاسای دیاردكەت وبوچونا خو دیار دكەت برەتكرنا پروژەی یان پاشخستنا وی یان رازەمەندی لسەر وپاشان سەروكێ جڤاتا نینەران دێ پروژەی ئاراستەی جڤاتێ كەت.
وهەروەسا لدیف مادێ (25) ژ پیرەوێ نافخویی یێ جڤاتا نینەرێن عیراقێ یێ سالا 2006 ئەو دەستەلاتا پێشنیار پێشكێشكری مافێ زڤراندنا وێ هەیە دهەر وزەختەكی دا بیت بمەرجەكی گفتو گویێ لسەر دەستپێنەكربیت ژ لایێ جڤاتا نینەران ڤە.
وهەروەسا لدیف مادێ (26) ژ پیرەوێ نافخویی یێ جڤاتا نینەرێن عیراقێ یێ سالا 2006 هەر پێشنیارەكا هاتە زڤراندن یان هاتە رەتكرن نابیت جارەكا دی بهێتە پێشكێِكرن دهەمان خو خولا دا.
2- قوناغا دوێ، گفتو گوكرن لسەر پروژە یاسایا
پشتی پروژە یاسا دهێتە وەرگرتن ژ لایێ جڤاتا نینەران ڤە قوناغا دووێ دەست پێ دكەت ئەوژی بگەنگەشەكرنا پروژێ یاسایێ وخاندنا وی، لگورەی پیرەوێ نافخویی یێ جڤاتا نینەرێن عیراقێ یێ سالا 2006 بو گفتو گوكرنێ لسەر پروژێ یاسێ پێدڤی ب دوو خواندنان هەیە خواندنا ئیكێ وخواندنا دووێ. كو لدیف مادێ (132) پیرەوێ نافخویی یێ جڤاتا نینەرێن عیراقێ یێ سالا 2006 دێ خاندنا ئێكێ لسەر پرەنسیپ وبنەمایێن پروژەی بشێوەیەكێ گشتی هێتە كرن داكو رونكرنەك لسەر پروژەی ژ لایێ ئەندامێن پەرلەمانی ڤە هەبیت، وئەگەر لسەر پروژەی نە هاتەكرن بزورینەیا رەها ژ لایێ ئەندامێن جڤاتا نینەران ڤە ئەڤە دێ هێتە هژمارتن رەتكرن بو پروژەی.
پشتی ئەڤێ خاندنێ ولدیف مادێ (133)ێ ژ پیرەوێ نافخویی یێ جڤاتا نینەرێن عیراقێ یێ سالا 2006 دێ خاندنا دووێ پشتی دوور روژا ژ خاندنا ئێكی دەست پێكەت كو پێدڤیە پروژە یاسا برگە برگە ومادە مادە بهێتە گەنگەشەكرن وبوچونێن جڤاتێ لسەر بهێنە دیار كرن وهەروەسا بوچونێن جڤاتێ لسەر هەمی پروژەی ژی بهێنە دیاركرن. واتە دڤێ قوناغێ دا پێدڤیە دوو خاندن بهێنە كرن بو پروژێ یاسایێ خاندنا ئێكێ وخاندنا دووێ پشتی دوو روژا ژ خاندنا ئێكێ. پشتی ئەڤ چەندە بدوماهیك دهێت دێ بابەت یێ ئامادە بیت بو قوناغا دەنگدانێ,
قوناغا سیێ: دەنگدان وپەسەندكرن.
پشتی هەردوو خاندن لسەر پروژێ یاسایێ دهێنە كرن پێدڤیە دەنگدان لسەر بهێتە كرن كو لدیف مادا (136) ژ پیرەوێ نافخویی یێ جڤاتا نینەرێن عیراقێ یێ سالا 2و 006 پێدڤیە بكێمی چوار روچ تێپەرن لسەر گەنگەشەكرنا پروژێ یاسایێ وپاشان دەنگدان لسەر بهێتە كرن، و ژبو تێپەراندنا پروژێ یاسایێ پێدڤیە لدیف برگا (2) ژ مادێ (59) ژ دەستورێ عیراقێ رازەمەندیا زورینەیا ئەندامێن جڤاتا نینەران لسەر بابەتی بهێتە وەرگرتن پشتی نیصابێ رونشتنێ پێك دهێت كو لدیف برگا (1) ژ هەمان مادە ژ دەستورێ عیراقێ پێدڤە زورینەیا رەها ژ ئەندامێن جڤاتێ د رونشتنێ دا ئامادە ببن داكو نیصابێ گرێدانا رونشتنێ دروست ببیت. ئەڤە پشتی ئەڤ قوناغە بدوماهی دهێت ئەڤی پروژە یاسایە دێ هیتە هنارتن بو سەروكاتیا كوماری ژ بو پەسەند كرنێ كو لدیف برگا (3)ێ ژ مادێ (73)ێ ژ دەستورێ عیراقێ سەروك كومار دێ ئەو یاسا ژ جڤاتا نینەران هاتی پەسەندكەت ودەرئێخیت د ماوێ (15) روژا دا، وئەگەر ئەف ماوە بدوماهی هات وسەروك كوماری پەسەند نەكر دێ هێتە هژمارتن یاسایەكا پەسەند كری، وسەبارەت مافێ زڤراندنا یاسایێ(ڤیتو) نە دەستوری ونە پەیرەوێ نافخویی ئەف مافە ب هیچ لایەنەكی نە دایە كو پێدڤی بو ئەف مافە بسەروك كومتری دا با. لێ نها ئەف مافە ب جڤاتا ئیكگرتی دایە كو ئیكە ژ جڤاتێن پەرلەمانێ عیراقێ كو دێ نینەراتیا هەرێم وپارێزگەهێن نەرێكخستی د هەرێما دا، لێ هەتا نها ئەف جڤاتە نەكەتیە كاری.
ولدوماهیێ پێدڤیە ژ بو جێبەجێكرنا یاسایێ، ئەڤ یاسایە بهێتە بەلاف كرن دروژناما وەقائعی عیراقی دا، كو پشتی بەلافكرنێ یاسا یا پێگیرە بو هەر كەسەكی وهەر لایەكی، ونابیت كەس بمەرەما نەزانینێ خو ژ ڤێ یاسایێ بێ گونەه كەت.
رێنجبەر جەمیل بامەرنی
ماموستایێ زانكویێ
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق